the innovation of a statistical model to estimate dependable rainfall (dr) and develop it for determination and classification of drought and wet years of iran

آب حاصل از بارش منبع تأمین نیازهای بی شمار جانداران به ویژه انسان است و هرگونه کاهش در کم و کیف آن مستقیماً حیات موجودات زنده را تحت تأثیر منفی قرار می دهد. نوسان سال به سال بارش از ویژگی های اساسی و بسیار مهم بارش های سالانه ایران محسوب می شود که آثار زیان بار آن در تمام عرصه های اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی- امنیتی به نحوی منعکس می شود. چون میزان آب ناشی از بارش یکی از مولفه های اصلی برنامه ریزی در آمایش سرزمین به ویژه تعیین میزان عمران پذیری حوضه های آبخیز است، بر این اساس محاسبه آب در دسترس انسان بسیار مهم می باشد. با در نظر گرفتن پراکندگی های فضایی و زمانی بارش، مد نظر قرار دادن این تغییرات لازم و ضروری است. در این پژوهش بارش قابل اعتماد را برای ایستگاه های دارای آمار بلند مدت با دخالت دادن ضریب تغییرات محاسبه کرده و با توسعه آن در قالب شاخص sadpi ، خشکسالی ایستگاه ها در فاصله سال های 2009-1960 بررسی شده و ویژگی های شدت، سختی، تداوم، فراوانی و گسترش زمانی و فضایی آن تعیین گردیده است. بر اساس نتایج این روش بیش ترین و کم ترین مقدار بارش قابل اعتماد به ایستگاه انزلی (2/1566 میلی متر) و ایستگاه یزد (36/43 میلی متر) مربوط می شود که در ارتباط مستقیم با میانگین بلند مدت ایستگاه می باشد. با خوشه بندی ایستگاه به روش وارد و با استفاده از فاصله اقلیدسی از بارش 31 ایستگاه کشور یک برش 8 خوشه ای به عمل آمد. با در نظر گرفتن نتایج تحلیل خوشه ای، ایستگاه های مربوط به یک خوشه از نظر بارش در دسترس، می توانند دارای مبنای برنامه ریزی یکسانی باشند. بر اساس شاخص sadpi ایستگاه خوی با 12 سال و ایستگاه شاهرود با 2 سال دارای بیشترین و کمترین خشکسالی در طول دوره آماری بوده اند. ایستگاه های همدان و (شاهرود و بندرعباس) به ترتیب بیشترین و کمترین شدت خشکسالی و ایستگاه گرگان و (شاهرود و بندرعباس) نیز به ترتیب سخت ترین و ضعیف ترین خشکسالی ها را تجربه کرده اند. در بین سال های مورد مطالعه سال های 1973 و 2008 هم از نظر گستردگی فضایی و هم شدت در رتبه اول قرار گرفته اند.